W dniach 05-07.10.2017 w Arłamowie odbyły się Bieszczadzkie Dni Psychiatryczne. XXII już edycja BDP zgromadziła czołowych wykładowców z kraju i Lwowa oraz ok.500 uczestników. Konferencję otworzył wykład-wspomnienie prof. Dominiki Dudek o prof. Jerzym Vetulanim, który w ostatnich latach był jednym z czołowych wykładowców naszej konferencji i z nadzieją oczekiwaliśmy na wykłady w br… Przypomniano osiągnięcia profesora, niesamowitą wiedzę, poczucie humoru oraz jego dystans do świata i własnej osoby. Wspominaliśmy kultowe wykłady o eutanazji, eugenice czy medycznym zastosowaniu marihuany. Pamięć o profesorze uczczono minutą ciszy.
Pierwszego dnia uczestnicy wysłuchali prof.Andrzej Czernikiewicza, który przedstawił wykład o funkcjach poznawczych osoby depresyjnej. Profesor podkreślał, iż funkcje poznawcze wydają się być istotą zaburzeń depresyjnych, nie tylko będąc jednym z kluczowych objawów depresji, ale także są miernikiem zdrowienia. Deficyty poznawcze, obejmujące zaburzenia uwagi, pamięci deklaratywnej, operacyjnej i tempo myślenia, współistniejąc z anhedonią, są często przetrwałymi objawami depresji blokując zdrowienie chorych. Jednocześnie deficyty poznawcze są tym obszarem zespołu depresyjnego, który zbyt rzadko podlega ocenie w procesie diagnostycznym. Współczesne badania kliniczne dotyczące wortioksetyny i duloksetyny wydają się być obiecujące w aspekcie prokognitywnego działania leków antydepresyjnych-podsumował autor. Bardzo ciekawą prezentację uzupełnioną licznymi fotografiami przedstawił prof. Aleksander Filz z Lwowa. Dotyczyła ona autorskiego projektu pomocy dzieciom-ofiarom aktualnej wojny na Ukrainie. Przedstawiono kilkuletnią pracę z dziećmi-całkowicie non profit. Państwo Filz przeznaczyli na ten projekt własny dom wraz z otoczeniem. Terapią opartą na 3 zasadach :Szacunek, bezpieczeństwo, zaufanie zostało objęte w sumie 300 dzieci w wieku 6- 12 lat. Profesor zwracał uwagę, na konieczność jednoczesnej pracy na zasobach wewnętrznych pacjenta oraz zewnętrznych traumatycznych uwarunkowaniach. Praca psychoterapeutów uzupełniana była zajęciami artystycznymi (malarstwo, koncerty, śpiew), psychodramą (min. Jan Peszek) oraz zajęciami sportowymi np. wspinaczka. Prace pacjentów były z sukcesem prezentowane na wystawach w USA czy Berlinie.
Prof. Irena Krupka-Matuszczyk zapoznała uczestników z problemem zdrowia psychicznego kobiet we współczesnym świecie. Kobiety chorują częściej, a główną przyczyną jest stres, który związany jest z koniecznością pełnienia wielu ról życiowych córki, matki, żony, kochanki, jedynego żywiciela rodziny, sprzątaczki, kucharki czy praczki. W wykładzie poparła tę tezę wynikami raportu Polki 2013. Prof. przekonywała również, iż zaburzenia odżywiania są istotnym problemem kobiet w różnych okresach wiekowych, niezależnie od wykształcenia i statusu ekonomicznego. Prof. Janusz Heitzman szczegółowo opisał aktualny stan reformy lecznictwa psychiatrycznego oraz program pilotażu Centrów Zdrowia Psychicznego, który ma ruszyć od 01.07.2018r.-zgłosiło się 139 podmiotów z czego wybrane zostanie 50. Prof. wraz z dr Anną Czarnecką przedstawił również praktyczne aspekty stosowania LAI oraz ich miejsce w transformacji opieki psychiatrycznej, dzieląc się własnymi doświadczeniami. Duet profesorski Przemysław Bieńkowski i Jerzy Samochowiec dyskutował o faktach i mitach stosowania benzodwuazepin oraz alternatyw w farmakoterapii lęku. W panelu psychiatrii dziecięcej oraz związanej z ciążą usłyszeliśmy najnowsze doniesienia z zakresu zaburzeń odżywiania u ciężarnych (Prof. Krupka Matuszczyk) Zaburzenia te wykazuje co 14 ciężarna najczęstsze to zaburzenia odżywiania występują pod postacią jadłowstrętu, żarłoczności, ortoreksji i pregoreksji. Towarzyszą również zaburzeniom lękowym, depresji i schizofrenii. Prof. Małgorzata Janas-Kozik przedstawiła problemy diagnostyczne u dziecka z zaburzonym zachowaniem. Należy zawsze zastanowić się, jaki mechanizm prowadzi do prezentowanego przez dziecko zachowania. Możemy mówić o trzech aspektach lęku – fizjologicznym, behawioralnym (związanym z zachowaniem) i poznawczym (dotyczącym myśli). Gdy np. dziecko otrzymuje zły stopień z klasówki, to pojawia się u niego myśl (aspekt poznawczy): - ale jestem głupi i beznadziejny, na pewno nie dam rady poprawić tej złej oceny, a kolejną klasówkę również napiszę źle! Reakcja u dziecka w aspekcie fizjologicznym - to objawy somatyczne, napięcie mięśni, uczucie ucisku w żołądku, ból żołądka, w aspekcie behawioralnym (zachowanie) – ucieka z lekcji jak jest kolejna klasówka lub nie idzie na poprawę klasówki. Zniekształcenia poznawcze przyczyniają się do podtrzymywania zachowań czy reakcji lękowych. Prof. Opisała też leczenie ADHD. Wykazano korzystne działanie leków stymulujących i atomoksetyny. Leki nie mogą wyleczyć z nadpobudliwości, mogą pozwolić ją przetrwać, gdyż mogą zmniejszyć objawy, na które działają. Należy pamiętać, że nie ma tabletki na grzeczność i nie każde dziecko nadpobudliwe musi otrzymywać leczenie farmakologiczne. Długotrwała, bezpieczna i skuteczna farmakoterapia powinna być stosowana u dzieci, u których sama modyfikacja metod wychowawczych oraz inne metody terapii nie dają wystarczającego efektu lub z jakiegoś powodu nie mogą być zastosowane.Ciężkie zaburzenia psychiczne powinny być leczone farmakologicznie w pierwszej kolejności, a potem należy rozważyć diagnozę ADHD i potrzebę wdrożenia odpowiedniej terapii. W przypadku łagodnych zaburzeń lękowych lub depresyjnych, leczenie należy rozpocząć od terapii ADHD, często dodatkowe leczenie zaburzeń współwystępujących nie jest potrzebne, gdyż objawy ustępują po leczeniu podstawowego zaburzenia. Niska samoocena, labilność nastroju, które są następstwem ADHD ustępują po wprowadzeniu leków psychostymulujących. W Polsce refundowane są dwie substancje czynne o różnych wskazaniach refundacyjnych:Metylofenidat i Atomoksetyna (tylko tabl. 40 mg). Według standardów metylofenidaty o przedłużonym działaniu są lekami pierwszego rzutu. Natomiast leczenie pozafarmakologiczne powinno obejmować: psychoedukację na temat ADHD i zaburzeń współwystępujących, terapię behawioralno-poznawczą, pomoc w organizowaniu codziennych aktywności, terapię grupową, czasem rodzinną. Dr Jolanta Klemens i mgr Karolina Laurentowska porównywały rozwój psychoruchowy dzieci matki chorej na schizofrenię w fazie ostrej choroby i w fazie remisji podczas ciąży Ii II.Zaprezentowano także opis przypadku młodej kobiety, u której z wyboru był stosowany Aripiprazol w trakcie ciąży – omówiono zasadności stosowania aripiprazolu i stanu psychicznego pacjentki w trakcie ciąży, wpływu leku na przebieg ciąży, poród, laktację. Ponadto autorki omówiły więzi emocjonalnej pomiędzy matką w sytuacji, gdy ciąża oraz okres poporodowy przebiega w psychozie, oraz tą samą matką a kolejnym dzieckiem, gdy okres ciąży oraz poporodowy przebiega w fazie remisji uzyskanej poprzez stosowanie farmakoterapii.Wyjątkowo ciekawe wykłady zawierała sesja psychogeriatryczna.
Prof. Tadeusz Parnowski zastanawiał się czy potrzebne są nam standardy leczenia otępienia? Głównym problemem jest umiejętność dobierania działań niefarmakologicznych i farmakologicznych w leczeniu zaburzeń zachowania.Dotyczy to umiejętnej oceny przyczyn zaburzeń zachowania, decyzji o doborze działań i stosowania takich leków, które przede wszystkim będą bezpieczne i nie będą pogarszały zaburzeń funkcji poznawczych. Ustalono, że zarówno leki z działaniem antycholinergicznym, jak i leki przeciwpsychotyczne mają bardzo określone wskazania i dawkowanie. Poszukiwania adekwatnego leczenia prowadzi więc nas do stosowania leków poza wskazaniami rejestracyjnymi (off-label) przekonywał profesor. Lekooporne depresje w wieku podeszłym to kolejny wykład Prof. Parnowskiego. Liczba czynników ryzyka wystąpienia depresji w wieku podeszłym jest znacznie większa niż w wieku średnim. Powoduje to przewlekłość stanów depresyjnych, ale także lekooporność. Wszystkie depresje, ex definitione, należy więc traktować jako stany lekooporne. Pomijając kwestie diagnostyczne (depresja czy osobowość), największą trudność w leczeniu stanowią zespoły depresyjne o stosunkowo niewielkim lub umiarkowanym nasileniu. Leczenie wymaga od lekarza cierpliwości w oczekiwaniu na efekt działania leku (10-12 tygodni),umiejętnego rozróżniania: skarg pacjenta, obiektywnie występujących objawów depresji od objawów niepożądanych po lekach. Leki przeciwdepresyjne stosowane najczęściej (SSRI do 70%) nie spełniają oczekiwań ani lekarzy, ani pacjentów. „Ja i mój tata”-to tytuł rewelacyjnego filmu ( w doborowej obsadzie Kowalewski, Parnowski) przyjętego owacyjnie. „Filmowe oblicza choroby Alzheimera” zaprezentował również Prof.Andrzej Czernikiewicz, w trzech wersjach filmowych : „Daleko od niej”, „Iris” i „Still Alice”. Prof. Janusz Perzyński przybliżył temat „Schizofrenia jako choroba dyssolucyjna.” Wspomniał za Mazurkiewiczem, że termin schizofrenia: -„jest mylną nazwą, gdyż w rzeczywistości nie jest schizofrenią, nie jest żadnym rozszczepieniem umysłu, ale jest chorobą piętrowo – dyssolucyjną”. Proces chorobowy jest następstwem działania czynnika stopniowo uszkadzającego najwyższe piętra ewolucyjne aktywności psychicznej, co prowadzi do przejęcia sternictwa przez ośrodki ewolucyjnie niższe. Proces schizofreniczny jako powolny i prawdziwy proces dyssolucyjny zaburza w pierwszej kolejności funkcjonowanie piętra najwyższego, co klinicznie przejawia się obrazem zaburzeń nerwicowych, by stopniowo – przy pogłębianiu się dyssolucji–odsłonić aktywność niższego piętra prelogicznego, manifestującego się symptomatologią psychotyczną.W obrazie klinicznym psychozy schizofrenicznej (powolnej, prawdziwej dyssolucji) - w odróżnieniu od psychoz o innej etiologii –występują (i utrzymują się w okresach remisji)cechy zmian charakterologicznych (tzw.symptomatologia ubytkowa). Prof. przypomniał sylwetkę Prof. Jana Mazurkiewicza w 70 rocznicę śmierci. Prof.J.Mazurkiewicz (1871 – 1947) po uzyskaniu - w 1896 roku - dyplomu lekarza, kontynuował studia podyplomowe w Grazu a następnie w Paryżu. Od 1919 roku prof. J.Mazurkiewicz kierował warszawską Kliniką Psychiatrii, pełniąc również ważne funkcje uniwersyteckie m.in. dziekana, a później rektora. Brał aktywny udział w rozwoju lecznictwa psychiatrycznego. Przez 23 lata piastował stanowisko prezesa PTP. „Neurorozwojową teorię depresji”prezentował prof.Piotr Gałecki. Jej podłożem jest teoria zapalna depresji, zwrócono uwagę na aspekt czynników biologicznych decydujących o wrodzonej podatności oraz psychologicznych związanych z oddziaływaniem czynników zewnętrznych, szczególnie wynikających z relacji oraz występującej w odpowiedzi na bodźce nadwrażliwości lękowej. Niezwykle ważnym aspektem było rozpoznanie podłoża zapalnego depresji, które w sposób całościowy ukazuje biologiczną złożoność tego zaburzenia. Wyjątkowo zapracowany w Arłamowie był Dr Tomasz Szafrański, autor 3 wystapień; „ABC metforminy w psychiatrii”- Przyrost masy ciała i zaburzenia metaboliczne stanowią duży problem w przypadku leczenia lekami przeciwpsychotycznymi (LPP). W takim wypadku jako najbardziej skuteczną strategią postępowania jest coraz częściej rekomendowana metformina.W wykładzie było przedstawione podsumowanie aktualnego stanu wiedzy dotyczącego wpływu metforminy na zmniejszenie masy ciała i zaburzeń metabolicznych w czasie terapii LPP. Zostały również omówione praktyczne aspekty stosowania leku przez psychiatrów. W następnym wykładzie były przedstawione wyniki najnowszych badań sertraliny, między innymi u chorych z depresją i niewydolnością nerek, chorych po urazach mózgu, w depresji w chorobie Alzheimera, w zespołach stresu pourazowego, chorobie afektywnej dwubiegunowej. Poruszone zostały kwestie bezpieczeństwa stosowania sertraliny w różnych sytuacjach klinicznych. Wreszcie „Opisy schizofrenii w literaturze XIX i XX wieku” Najstarsze opisy psychozy, które mogą odpowiadać temu co dzisiaj nazywamy schizofrenią można znaleźć w Atharwawedzie, jednej ze świętych ksiąg hinduizmu, datowanej na co najmniej 1500-500 r p.n.e. - dowodził dr Szafrański. Na początku XVII wieku Wilhelm Shakespeare sportretował chorego na schizofrenię w Królu Learze. Poezja niemieckiego prekursora romantyzmu Friedricha Hölderlina (1770-1843) bywa z kolei podawana za jeden z pierwszych przykładów wielkiej twórczości osoby dotkniętej chorobą. W trakcie tego warsztatu autor szukał odpowiedzi w klasycznych utworach z przełomu XIX i XX wieku (Zapiski wariata Gogol 1835, Czarny mnich Czechowa 1894, Pamiętnik obłąkanego Lu Xun 1918) jak i we współczesnych opowiadaniach Marka Nowakowskiego. Czy na schizofrenię chorowali Alfred Kubin, Martin Walser, Jack Kerouac i Ken Kesey? Oraz nad tym czy czy Franz Kafka miewał halucyncje a narracje w prozie Pynchona i Dona DeLillo można określić jako paranoiczne czy raczej paranoidalne. Wspomniano również „Cichy pokój” i przypomniano, że „Życie to nie bajka”.„Nienasycone kwasy tłuszczowe omega 3 – dlaczego, komu, kiedy?” to wykład dr hab. n.med. Hanna Karakuły-Juchnowicz. Historia badań związanych ze znaczeniem NNKT w schizofrenii rozpoczyna się wraz z ogłoszeniem przez Davida Horrobina w 1977 roku błonowej teorii schizofrenii. Zmiany w składzie fosfolipidów w błonach komórek miałyby prowadzić do późniejszego rozwoju choroby. W wielu badaniach na modelu zwierzęcym wykazano, że kwasy omega 3 wpływają na wiele funkcji życiowych, w tym na proces neurogenezy i synaptogenezy, a także szybkość przekaźnictwa nerwowego, insulinooporność, mają także działanie przeciwzapalne i immunomodulujące. Wyniki badań obserwacyjnych potwierdzają nieprawidłowości zarówno w zakresie niedoboru, jak i zaburzenia metabolizmu NNKT u pacjentów ze schizofrenią. Wyniki dotychczas przeprowadzonych badań budzą duże nadzieje, w związku z możliwościami suplementacji NNKT-omega 3 w celumodyfikacji przebiegu choroby (redukcji niektórych objawów psychopatologicznych, obniżenia ryzyka sercowo-naczyniowego, zmniejszenia niepożądanych działań ubocznych leków przeciwpsychotycznych, poprawę ogólnego funkcjonowania). W kontekście 100-lecia odkrycia dopaminy i kolejnych wyników badań dotyczących tego neurotransmitera, w wykładzie doc. Karakuły Juchnowicz została przedstawiona koncepcja mózgu dopaminergicznego, chorób związanych z zaburzeniami transmisji w układzie dopaminergicznym, sylwetki słynnych postaci ,,dopaminergicznych” znanych ze świata nauki, sztuki i polityki. Dyskusji poddany był także ,,syndrom społeczeństwa dopaminergicznego” i dalszych możliwości rozwoju człowieka. Ciekawy temat dotyczący hazardu osób w starszym wieku przedstawił dr Andrzej Silczuk.Wraz ze starzeniem się społeczeństwa, rozwojem medycyny i przedłużeniem średniego czasu życia jedną z grup, która jest szczególnie narażona na problemy związane z uprawianiem hazardu, są osoby w wieku podeszłym. Populacja osób starszych dysponuje zazwyczaj znaczną ilością wolnego czasu, najczęściej ma stałe dochody z emerytur, rent i oszczędności przy ograniczonych możliwościach rekompensaty lub naprawiania szkód związanych z graniem. Seniorzy stanowią atrakcyjną, lecz boleśnie poszkodowaną grupę docelową dla oferentów gier hazardowych. M. Macander, K. Zboralski mówili o roli i miejscu psychologa w badaniu wypadków lotniczych. Do zadań psychologa należy badanie i ocena tzw. „czynnika ludzkiego” mającego istotne znaczenie dla wyjaśnienia wypadku. W ocenie przyczyn wypadków lotniczych szczególne znaczenie przypisuje się psychologicznym aspektom gdy wykluczone zostaną usterki techniczne. Do przyczyn psychologicznych mających duży wpływ na działanie pilota, należą min.: stres (a szczególnie reakcje i sposoby radzenia sobie z nim), zaburzenia (choroby) psychiczne – szczególnie zaburzenia depresyjne, zmęczenie, kłótnie, nieporozumienia, konflikty w domu rodzinnym, czy miejscu pracy, zawiedzione nadzieje itp. Autorzy przedstawili kilka przypadków psychologicznych analiz lotniczych katastrof, w których udział tzw. „czynnika ludzkiego” został bezsprzecznie dowiedziony. „Psychologiczne problemy członków rodziny wobec nagłej śmierci pilota.” To kolejny temat duetu dr Macander i dr Zboralski.Powiadomienie o śmierci osoby najbliższej jest bardzo trudnym przeżyciem zarówno dla osoby otrzymującej tę informację oraz dla osób ją przekazujących. Przewlekła choroba, która niesie w sobie zagrożenie śmierci w pewnym stopniu „przygotowuje” rodzinę na taką możliwość. Informacja o nagłej śmierci (zdrowego przecież człowieka) zawsze spada jak grom z jasnego nieba. Z badań autorów dotyczących rodzin, które utraciły bliską osobę w sposób nagły, wynika, że nie są one w stanie określić stopnia swojej dezorganizacji, co więcej nie są w stanie rozpoznać potrzeby otrzymania pomocy. W przypadku śmierci w wyniku wypadku (katastrofy) lotniczego psychologiczna reakcja osób doznających utraty jest bardzo zróżnicowana – zgodna z indywidualnymi możliwościami adaptacyjnymi radzenia sobie w sytuacji kryzysowej. Autorzy przedstawili problemy w funkcjonowaniu psychospołecznym osób pozostających w rodzinie po nagłej śmierci ich bliskiej osoby. O problemach prawnych w psychiatrii dyskutowali mgr Wojciech Wojtal, dr Anna Mosiołek i Mec. Marcin Andrzejewicz. Przedstawiono zagadnienia związane z aktualnymi zmianami w prawie medycznym, dotyczącymi w szczególności:- udzielania informacji o stanie zdrowia pacjenta, prowadzenia dokumentacji medycznej, dokumentowania zasadności wystawiania recept na leki refundowane. Sesja seksuologiczna zgromadziła liczne grono słuchaczy. Warsztaty pod przewodnictwem dr Sławomira Jakimy prowadzili Dr Ewa Małachowska, Dr Zakliczynska oraz Dr Bartosz Grabski. Podejście do transpłciowości ulega ciągłym przemianom, zarówno wśród profesjonalistów, jak i na arenie społecznej. Pomocy specjalistycznej poszukują osoby, których biografia nie mieści się w tradycyjnej ;transseksualnej; narracji, do której od lat przyzwyczajeni byli klinicyści. Kategoria dysforii płciowej przedstawiona w nowej wersji podręcznika DSM-5 znacząco zmienia spojrzenie na tę problematykę w obszarze klinicznym oraz poszerzają grono osób, które mogą otrzymać adekwatną pomoc specjalistyczną. W ciągu życia osobom transseksualnym towarzyszy myślenie, że dokonując operacji zmiany płci, uwolnią się od udręk psychicznych. Pojawia się silna nadzieja, że transformacja narządów płciowych zlikwiduje stres psychologiczny, zacznie się "nowe życie" bez udręk, bólu, raz na zawsze zakończy się konflikt psychiczny, który dręczył ich od dzieciństwa. Operacja zmiany płci nie przynosi oczekiwanej zmiany. Nierzadko pojawia się ponownie udręka, sprzeczne wewnętrzne uczucia, niepokój i dyskomfort psychiczny. Chirurgiczna transformacja wyglądu zewnętrznego nie zawsze pociąga za sobą zmiany wewnętrznej człowieka jak również realnego życia. Dr Agata Orzechowska przedstawiła temat „Pacjent z zaburzeniami pod postacią somatyczną w relacji terapeutycznej (30% pacjentów zgłaszających się do lekarza o ze skargami somatycznymi z powodów psychologicznych) Dolegliwości somatyczne są najbardziej powszechną formą „wyrażania” nieprawidłowości dotyczących sfery psychicznej. Charakterystyczne dla tej grupy chorych są: silna koncentracja pacjenta na skargach somatycznych bez stwierdzonej poważnej choroby fizycznej, brak kontroli nad doświadczanymi objawami somatycznymi oraz obecność czynników psychologicznych, które mogą te objawy nasilać. Pacjenci cierpiąc z powodu dolegliwości somatycznych mają trudności z akceptacją podłoża psychicznego swojej choroby. Uczestnicy konferencji mieli więc w czym wybierać a po 2 dniach intensywnego szkolenia oddali się uczcie duchowej jaką był rewelacyjny (przez wielu uznany za najlepszy w historii BDP) koncert Renaty Przemyk, która szybko nawiązała bezpośredni dialog psychiatryczny z uczestnikami, zauważając, że jej piosenki (np.Kochaj mnie jak wariat; Z kim ci będzie źle jak.,Zero itp.) korespondują z ideą konferencji. Po koncercie artystka długo podpisywała swoje płyty,pozowała do pamiątkowych zdjęć w wystrzałowej kreacji oraz długo dyskutowała z lekarzami. Podczas XXII BDP odbyły się również III Mistrzostwa Lekarzy Psychiatrów w tenisie ziemnym. Co rok bierze udział większa grupa lekarzy a i poziom drastycznie wzrasta (co boleśnie odczuł autor tych słów). W swoich kategoriach zwyciężyli: dr Ksymena Urbanek; dr Maciej Jachymiak oraz dr Artur Barlik. Jak co roku odbyła się licytacja na rzecz Fundacji Pomocy Dzieciom Przewlekle Chorych „jerzyk”. Licytowano min. Piłkę z autografami reprezentacji Polski w piłce ręcznej, koszulkę z autografem Anity Włodarczyk, spotkanie z Maciejem Kotem czy wreszcie kultowe wino Sister Moon z toskańskiej winnicy Stinga (o czym w kolejnym artykule).Uzyskano w sumie ponad 12 tyś zł w całości przeznaczone na rzecz chorych dzieci. Ostatniego dnia miłośnicy Lwowa mieli okazję kolejny raz delektować się osobiście jego niepowtarzalnym urokiem.
XXIII BDP już za rok :), zapraszamy 4-6.10.2018r.oczywiście Arłamów/Lwów.
Maciej Kuligowski
